Wat een mager uitgangspunt, was de eerste gedachte bijNachtbus naar Andalusië. Een schrijver weet niet waarover zijn boek zal gaan, en schrijft een boek over het feit dat hij niet weet waarover zijn boek zal gaan. Dat zou ons moeten interesseren? Artiesten die dat vol-van-zichzelve-trucje uithalen, zou ik zo een draai rond hun oren willen geven. Je moet al Fellini zijn ( Otto e mezzo) om daar soepeltjes mee weg te raken.

Dat is nog niet alles. De tweede premisse van de roman klinkt al evenmin vindingrijk. Een Berlijner, we schatten hem begin veertig, laat zijn stad, zijn land en zijn gestrande relatie achter zich. Met de rugzak vertrekt hij naar het Zuiden, op zoek naar een nieuw leven en inspiratie voor een boek - zie hoger.

Maar kijk, verbazing, Nachtbus naar Andalusië pakt uit als een verrassend aangenaam reisverslag, dat helemaal leunt op de onvolprezen stijl van zijn auteur.

Die wil Spanjewaarts, waar het warm is, en kiest daarom voor 'de krachtigste oranje vlek' op de nationale weerkaart. Dat blijkt Cabo de Gata te zijn, een plek in de zuidoostelijke punt van Andalusië. Hij neemt er zijn intrek in een belabberd pension, bij een norse weduwe. 123 dagen zal hij het er uithouden.

Chat andalou

Cabo de Gata ademt de sfeer van een spookstad. Hij loopt er rond, omringd door, zoals je ze in Spanje wel vaker ziet, huizen 'waarvan moeilijk te zeggen valt of ze nog worden gebouwd of al aan het vervallen zijn'. Wandelen, het landschap ondergaan, schelpen rapen, naar vogels kijken, communiceren met de luttele brokken Spaans die hij machtig is: zo tracht hij zich staande te houden. Zijn voorraad contanten slinkt. De schrijfplannen draaien op niets uit. 's Voormiddags pent hij een literaire zin in zijn optekenboekje, die hij er 's namiddags weer uitscheurt, tot alle bladzijden op zijn. Gelukkiger wordt hij niet, wel vrijer om de wereld onbevangen waar te nemen. Maar nergens tekent zich een diepere zin of een hogere waarheid af.

Dat lijkt toch zo. Tot hij bevriend raakt met een zwerfkat, zijnchat andalou, naar analogie van Luis Buñuels filmUn chien andalou, die hij ooit zag in een clubkelder in Oost-Berlijn. In die tijd, achter het IJzeren Gordijn nog, bracht Ruge, zo vertelt hij, 'het woord 'Andalusisch' absoluut niet in verband met geografie, maar vatte het op als een soort fantasieadjectief, dat zoiets als 'magnifiek' of 'betoverend' betekende. Licht er dan toch iets op van zingeving of voorbestemming? Want er is nog een voorteken: Cabo de Gata betekent 'het voorland van de kat'.

De kat brengt reliëf in Ruges eentonige bestaan. Hij begint uit te kijken naar de dagelijkse rituelen. Voeren, strelen, luisteren naar haar gelukzalige gespin. Maar zoals dat gaat met katten, heeft ze haar kuren. Zij heeft hem niet nodig. De eigenzinnigheid van de kat toont Ruge de eigenzinnigheid van het lot. Dat is, uiteindelijk, de boodschap die de kat hem brengt, concludeert hij. 'Dat alles wat ik graag wil, niet zal gebeuren - juist omdát ik het graag wil.' Het doet boeddhistisch aan: laten we leren nog beter los te laten. 'Ik moest ophouden. Ophouden met zoeken. Ophouden met wachten. Ophouden met hopen.'

Reisverslag?

Nachtbus naar Andalusië klinkt alsof het niet verzonnen is, maar Ruge zaait voortdurend twijfel. Waarschijnlijk weet hij het zelf niet meer zuiver, want hij schrijft zijn relaas pas vijftien jaar na datum op, zonder oude notities na te kijken of bronnen te raadplegen. De zinsneden 'Ik herinner me' en 'als mijn geheugen me niet bedriegt' lopen als een basso continuo door de bladzijden van dit reisverslag. Reisverslag? Het boek noemt zichzelf 'roman' en is, luidens de opdracht vooraan, 'verzonnen voor M. om te vertellen hoe het was'.

Hoe het afloopt, is bekend; jaren later lukte het Ruge toch om het boek te schrijven dat in Cabo de Gata niet wilde lukken. Het heetIn tijden van afnemend licht, een familieroman over het uitdoven van de DDR en zijn ideologie. Het werd een daverend succes. Ruge kreeg er in 2011 de Duitse Buchpreis voor.

EUGEN RUGE

Nachtbus naar Andalusië.

Vertaald door Josephine Rijnaarts, De Geus, 156 blz., 17,95 ? (e-boek 13,99 ?). Oorspronkelijke titel: 'Cabo de Gata'.

De auteur: (Oost-)Duits auteur die hoge ogen gooide metIn tijden van afnemend licht.

Het boek: een schrijver schrijft een boek waarvan hij niet weet waarover het zal gaan.

ONS OORDEEL: verrassend reisverslag in onvolprezen stijl.

¨¨¨¨è

FILIP HUYSEGEMS ■

Hide text

In 2011 won de 57-jarige debutant Eugen Ruge de Deutscher Buchpreis voor In tijden van afnemend licht, een magistrale autobiografische roman die via een familieverhaal de geschiedenis van de DDR vertelt. De waardering voor zijn werk moet een bevestiging hebben betekend en een boost hebben gegeven, want aan het einde van zijn nieuwe, kleine roman noteert Ruge dat die is ‘geschreven tussen november 2011 en augustus 2012’ – meteen na die prijs dus. Dat is documentair interessant, maar het heeft ook inhoudelijk relevantie. Nachtbus naar Andalusië gaat namelijk over een schrijver die een bepaalde manier van in de wereld staan opgeeft, en zich zo bevrijdt van zijn writer's block.
Dat doet hij door radicaal alles achter te laten. Hij zegt zijn appartement op, neemt afscheid van geliefden en vertrekt richting Andalusië. Omdat Barcelona hem nog te druk is, reist hij door naar Cabo de Gata, een verlaten vissersdorpje waar hij ongeveer niets beleeft. Het enige wat hij doet, is mensen observeren: de uitbaatster van zijn pension, de barkeeper, de bakkersvrouw, de vissers, de Engelse toerist en de Amerikaanse schrijver die op mysterieuze wijze verdwijnt. Dat levert een haast plotloze vertelling op, tot wanneer er een kat opduikt met wie het hoofdpersonage vriendschap sluit. Hij laat haar steeds dichterbij komen en verder doordringen in zijn intimiteit. Doordat de poes hem aan zijn moeder doet denken, krijgen haar handelingen een bijzondere lading en gaat hij ze interpreteren als boodschappen. Hij beseft dat slechts volledige onthechting de juiste manier is van in het leven staan, omdat je toch geen greep kan krijgen op de wereld: ‘dat datgene waarvan ik hoop dat het gebeurt, juist gebeurt doordat ik niet meer hoop’. Dat lukt hem aardig met die kat, tot hij merkt dat ze zwanger is, en hij haar buikje wil aaien. De kat krabt en laat zich daarna niet meer zien. Wanneer hij met andere woorden de dingen niet laat zijn, maar ze wil aanraken, ze wil manipuleren, loopt het fout. Met dat inzicht, keert de man terug naar huis. Niets heeft hij geschreven tijdens zijn trip, maar hij heeft wel innerlijke rust gevonden. Het vervolg is bekend: hij schrijft zijn boek en dat wordt een megahit.
Nachtbus naar Andalusië is het vervolg op In tijden van afnemend licht en toont de existentiële, maar ook de literair-technische worsteling die aan het schrijven van die roman voorafging. Ruge laat zien hoe hij personages leert beschrijven en metaforen gebruikt (de kat!), maar vooral hoe hij autobiografisch materiaal verwerkt/bewerkt. Niet voor niets is de meest gebruikte zin in het boek ‘ik herinner mij’, terwijl vaak duidelijk is dat een en ander bijgekleurd is. Behalve een bijzonder gaaf verhaal over iemand die uit de ratrace van het leven stapt, is dit vooral een slim poëticaal boek. [Carl De Strycker] Hide text

Deze semi-autobiografische novelle van de Duitse auteur (Rusland, 1954), die in 2009 voor zijn debuutroman 'In tijden van afnemend licht' werd bekroond met de prestigieuze Alfred Döblinpreis, beschrijft de herinneringen van een succesvolle Duitse toneelschrijver (een wat geforceerd aandoend stijlmiddel) aan een Spanjereis in de jaren negentig van de twintigste eeuw, waar hij als aankomend rusteloos schrijver zijn eerste boek wilde schrijven. Uiteindelijk kwam daar niets van terecht, maar dat is niet erg, daar de auteur ons een heerlijk laconiek beschreven zoektocht naar zichzelf van zijn toen veertig jaar oude personage voorschotelt. Hij komt uiteindelijk terecht in het vissersdorpje Cabo de Gata. Het is winter en het dorpje blijkt afgelegen, vervuild, winderig en de inwoners afwerend. Hij blijft toch, past zich langzaam aan en observeert. In het laatste hoofdstuk doet een roodharige kat hem aan zijn gestorven moeder denken en vermoedt hij dat het diertje een boodschap voor hem in petto heeft. Dit alles wordt verteld in een eenvoudige, onopgesmukte stijl waarin je als lezer alles als vanzelf meebeleeft. De tot een verhaal aaneengeregen, met moeite opgeroepen herinneringen vormen een onderliggende metafoor voor het romanschrijven zelf. Verzorgde uitgave voor een breed publiek. Hide text